Είναι πραγματικά υπερηφάνεια να βλέπουμε Έλληνες να διαπρέπουν στο εξωτερικό σε κάθε τομέα – από την επιστήμη και την τέχνη έως την τεχνολογία και την επιχειρηματικότητα.

Άλλωστε, ο κατάλογος των Ελλήνων που ξεχωρίζουν παγκοσμίως είναι μεγάλος και διαρκώς αυξανόμενος, ενώ τα παραδείγματα λαμπρών προσωπικοτήτων, όπως ο Γεώργιος Παπανικολάου με το τεστ ΠΑΠ και η Μαρία Κάλλας στην όπερα, παραμένουν ζωντανές αποδείξεις της εφευρετικότητας και της επιτυχίας των Ελλήνων σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, αν και αυτή η επιτυχία γεννά εθνική υπερηφάνεια, θα έπρεπε να μας γεμίζει και προβληματισμό. Γιατί οι Έλληνες αναγκάζονται να φεύγουν για να αριστεύσουν; Ποιο είναι το τίμημα της ελληνικής “διασποράς” που διαπρέπει;

Η αδυναμία της Ελλάδας να κρατήσει ταλαντούχους επιστήμονες, καλλιτέχνες και επαγγελματίες οφείλεται σε χρόνιες ελλείψεις στις υποδομές, στην έλλειψη ευκαιριών και στα διαρθρωτικά προβλήματα της χώρας, όπως η μετριοκρατία και η οικογενειοκρατία. Παρά τις μεγάλες προόδους, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει σε πολλά σημεία αδύναμο και αποσπασματικό. Η έλλειψη άμεσης σύνδεσης με την αγορά εργασίας, καθώς και οι κακές υλικοτεχνικές υποδομές αποθαρρύνουν πολλούς νέους, ενώ οι συνθήκες εργασίας τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα συχνά δημιουργούν περιβάλλοντα όπου οι άξιοι δυσκολεύονται να αναδειχθούν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το τεράστιο brain drain της τελευταίας δεκαετίας, με περίπου 500.000 νέους Έλληνες με υψηλά προσόντα να αναζητούν μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό.

Γιατί χαιρόμαστε, λοιπόν, όταν ακούμε ότι κάποιος Έλληνας διέπρεψε στη Silicon Valley ή έκανε σημαντικές ανακαλύψεις στο εξωτερικό; Ίσως γιατί μας δίνει μια αίσθηση εθνικής υπερηφάνειας και καταδεικνύει το ταλέντο και τη δυναμική που υπάρχει στους ανθρώπους μας. Η χαρά, όμως, αυτή έχει και μια πικρή πλευρά. Αυτές οι επιτυχίες τονίζουν το μεγάλο έλλειμμα που έχουμε ως χώρα να κρατήσουμε τους ανθρώπους αυτούς εντός συνόρων και να τους προσφέρουμε τις ίδιες ευκαιρίες και στήριξη που θα είχαν στο εξωτερικό.

Από τους λόγιους του Βυζαντίου που ενίσχυσαν την Αναγέννηση μέχρι τους σύγχρονους επιστήμονες που διακρίνονται στην Αμερική, ο Έλληνας φαίνεται πως αποδίδει καλύτερα όταν εργάζεται εκτός Ελλάδας. Παρόλο που αρκετοί επιτυχημένοι επιστήμονες επιστρέφουν στην πατρίδα για να προσφέρουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους, δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτοι όπως τους αξίζει. Αντίθετα, κάποιοι καταλήγουν να φεύγουν ξανά λόγω των δύσκολων συνθηκών.

Η φυγή αυτή έχει βαρύ κόστος: δεν είναι μόνο οι λαμπρές καριέρες που χάνονται από την ελληνική σκηνή, αλλά και οι ιδέες και οι καινοτομίες που θα μπορούσαν να φέρουν ανάπτυξη και πρόοδο στη χώρα μας. Ίσως, λοιπόν, η χαρά για τους «παγκόσμιους Έλληνες» να πρέπει να συνοδεύεται από μια συνειδητοποίηση και μια κινητοποίηση, ώστε να δούμε πώς θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που θα κρατούν τα φωτεινά μυαλά εντός συνόρων. Κι όχι βέβαια, με «πυροτεχνήματα» και πρόσκαιρα κίνητρα αλλά με την καλλιέργεια κλίματος κατάλληλου για να αποδώσει σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές. Μόνο έτσι θα νομιμοποιούμαστε να υπερηφανευόμαστε όχι μόνο για το ταλέντο που απέκτησαν αλλά για τη γνώση που μεταλαμπάδευσαν στις επόμενες γενιές στη γενέτειρά τους.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ KARFITSA